Ομως έχει μεγάλη διαφορά από τις παραδοσιακές προσεγγίσεις γιατί προσπαθεί να φωτίσει τις πλέον άγνωστες πλευρές του μεγάλου μετασχηματισμού που συνέβη στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη κατά την τελευταία φάση της οθωμανικής κατάρρευσης (κίνημα Νεότουρκων το 1908 – καταστροφή Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922). Ο λόγος για τη «Μικρασιατική Καταστροφή – Από τη Λούξεμπουργκ και τον Γληνό στην ήττα και το τραύμα» του Βλάση Αγτζίδη, ο οποίος επιχειρεί να ερμηνεύσει τη δυσανεξία που χαρακτηρίζει τη νεοελληνική ιστοριογραφία όσον αφορά τη διαμόρφωση κοινού αφηγήματος για εκείνα τα γεγονότα. Ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Historical Quest.

Οταν ο Γληνός «συνάντησε» τη Λούξεμπουργκ

Από το 1911 ο Γληνός συμμετέχει στον Εκπαιδευτικό Ομιλο και πρωτοστατεί στη δημιουργία του Εκπαιδευτικού Συνδέσμου των Λειτουργών της Μέσης Εκπαιδεύσεως. Εχοντας μια ρεαλιστική αντίληψη και παρόλη την αποδοχή της μαρξιστικής κοσμοθεωρίας, δραστηριοποιείται πολιτικά στην Αριστερά του βενιζελισμού. Επικεντρώνει τις προσπάθειές του στην επίλυση του γλωσσικού ζητήματος συνεργαζόμενος με τους Αλ. Δελμούζο και Μ. Τριανταφυλλίδη. Το 1926 εκδίδει το περιοδικό «Αναγέννηση» και συνεργάζεται με σημαντικούς διανοούμενους της εποχής, όπως οι Καζαντζάκης, Βάρναλης, Κορδάτος, Στρ. Σωμερίτης, Ρόζα Ιμβριώτη κ.ά.

Από τα τέλη της δεκαετίας του ’20 έρχεται πιο κοντά στο ΚΚΕ, στο οποίο έχει πλέον επικρατήσει –ύστερα από σκληρή εσωτερική σύγκρουση– η ομάδα των «κούτβηδων» (Ανδρ. Χαϊτάς, Κ. Ευτυχιάδης, Ν. Ζαχαριάδης κ.ά., προερχόμενοι κυρίως από τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής). Στις εκλογές του ’36 εκλέγεται βουλευτής με το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ και με την κήρυξη της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου φυλακίστηκε στην Ακροναυπλία. Κατά την περίοδο της ναζιστικής κατοχής πρωτοστατεί στην ίδρυση του ΕΑΜ. Συντάσσει το ιδεολογικο-πολιτικό μανιφέστο «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ», το οποίο αποτελεί έναν συγκερασμό της μαρξιστικής ανάλυσης, της γραμμής της Κομιντέρν για αντιφασιστικά μέτωπα και της εθνικοαπελευθερωτικής ιδεολογίας.

Δεν γνωρίζουμε εάν ο Γληνός ήρθε σε κάποια επαφή με τη Λούξεμπουργκ ή εάν παρακολούθησε κάποια από τα μαθήματά της. Το πιο πιθανό είναι να μη συνέβη κάτι τέτοιο εφόσον ο Γληνός έζησε εκείνη την περίοδο στην Ιένα και τη Λειψία ενώ η Λούξεμπουργκ δίδασκε στο Βερολίνο. Είναι όμως πολύ πιθανό, δεδομένης της μαρξιστικής του τοποθέτησης και του ειδικού ενδιαφέροντος που είχε για το ζήτημα της Ανατολής, να παρακολούθησε τις συζητήσεις που πραγματοποιούνταν ήδη από την εποχή της Κρητικής Επανάστασης στον χώρο της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας. Πιθανότατα να διάβασε τις αναλύσεις της Λούξεμπουργκ για την κοινωνική δομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αναλύσεις που μπορούσε να κατανοήσει απόλυτα και να τις ενστερνιστεί εφόσον είχε άμεση γνώση της οθωμανικής πραγματικότητας και των υπαρκτών κοινωνικών δυνάμεων που δρούσαν εντός αυτής. Αυτός πρέπει να είναι ο λόγος που μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες ερμηνευτικές συγκλίσεις για το ζήτημα της Ανατολής και το Νεοτουρκικό Κίνημα παρατηρείται στα κείμενα της Ρόζας Λούξεμπουργκ, του Δημήτρη Γληνού και του Γεωργίου Σκληρού.

Απαγόρευση εξόδου των ελληνικών πληθυσμών

Ενα από τα πλέον άγνωστα σημεία του μικρασιατικού δράματος υπήρξε η απαγόρευση εξόδου στον ελληνικό και στους υπόλοιπους χριστιανικούς πληθυσμούς από την κυβέρνηση Γούναρη – Πρωτοπαπαδάκη. Από τις αρχές του 1922 είχε αρχίσει να συζητιέται σε υψηλά κυβερνητικά κλιμάκια η εκκένωση της Μικράς Ασίας από τον ελληνικό στρατό. Παρ’ όλα αυτά, όμως, η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει να απαγορεύσει στον ελληνικό πληθυσμό να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία. Η απόφαση αυτή πήρε τη μορφή του νόμου 2870/1922, ο οποίος προέβλεπε αυστηρές πειθαρχικές και χρηματικές ποινές στην περίπτωση σύλληψης πλοίων που θα μετέφεραν πληθυσμό.

Ο νόμος 2870/1922 ψηφίστηκε τον Ιούλιο, λίγο πριν από την κατάρρευση του μετώπου. Και αυτό ενώ είχαν απορρίψει την άνοιξη του 1922 τις προτάσεις της οργάνωσης Μικρασιατική Αμυνα (επικεφαλής ο μητροπολίτης Χρυσόστομος) για ανακήρυξη ιωνικού κράτους, απεμπλοκή από τις συμμαχικές υποχρεώσεις, δημιουργία μιας ντε φάκτο νέας πραγματικότητας, οργάνωση ντόπιου στρατού που με την ελλαδική βοήθεια θα δημιουργούσε γραμμή άμυνας για να σταματήσει τον κεμαλικό στρατό.

Ο νόμος 2870/1922 ψηφίστηκε «ομοφώνως» στη συνεδρίαση της 14ης Ιουλίου 1922 και υπογράφτηκε στις 16 Ιουλίου 1922 από τον βασιλιά Κωνσταντίνο και τον Λ.Κ. Ρούφο. Δύο ημέρες αργότερα ετέθη επ’ αυτού η «μεγάλη του Κράτους σφραγίς» με την υπογραφή του Δημητρίου Γούναρη, υπουργού Δικαιοσύνης. Αρχισε να ισχύει από τη στιγμή της δημοσίευσής του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 20 Ιουλίου, αριθμός φύλλου 119. Στο εισαγωγικό του νόμου αναφέρεται: «Ψηφισάμενοι ομοφώνως της Γ΄ εν Αθήναις Εθνικής Συνελεύσεως απεφασίσαμεν και διατάσσομεν…».

Το πρώτο άρθρο του νόμου ανέφερε: «Απαγορεύεται η εν Ελλάδι αποβίβασις προσώπων ομαδόν αφικνουμένων εξ αλλοδαπής, εφ’ όσον ούτοι δεν είναι εφωδιασμένοι διά τακτικών διαβατηρίων νομίμως τεθεωρημένων…». Τα υπόλοιπα άρθρα περιγράφουν τις τιμωρίες που θα υφίσταντο οι παραβάτες.

«Μικρασιατική Καταστροφή – Από τη Λούξεμπουργκ και τον Γληνό στην ήττα και το τραύμα»

Βλάσης Αγτζίδης

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Historical Quest

ISBN: 978-618-5088-46-0

ΣΕΛ.: 392ΤΙΜΗ: €16,65

Πρόσφυγες σε δρόμο της Αθήνας, 1922 (Αρχείο Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, Library of Congress) 

Συντάκτης: Αμαλία Δενδρινού

Πηγή

Πηγή: pancreta.gr