Ο Έριχ Κέστνερ εκδίδει το «Φάμπιαν, η ιστορία ενός ηθικολόγου» στα 1931. (Δηλαδή, ένα χρόνο πριν το «Και τώρα, ανθρωπάκο;» του Χανς Φάλλαντα. Από άποψη θεματικής δεν είναι τυχαίο). Τα σύννεφα πάνω από τη Γερμανία –παρότι ο Κέστνερ μιλάει συνεχώς για την Ευρώπη- συσσωρεύονται βαριά. Η ατμόσφαιρα είναι δυσοίωνη, ο φόβος ήδη κυριαρχεί. Ο εκδότης και ο επιμελητής του έργου είναι οι πρώτοι λογοκριτές του! Αλλάζουν τον τίτλο που έχει επιλέξει ο συγγραφέας, που είναι ο τίτλος που μας εμφανίζεται στην τωρινή έκδοση από τις εκδόσεις Πόλις, «Στο χείλος της αβύσσου». (Άλλωστε, με τον πρώτο του τίτλο είχε πρωτοεκδοθεί στα ελληνικά το 1982 στην ηρωική μικρή σειρά των εκδόσεων Οδυσσέας). Ταυτόχρονα κόβουν λέξεις, φράσεις, αλλά και δύο κεφάλαια. Τα πιο ενδιαφέροντα, αλλά και επικίνδυνα του κειμένου. Στα κεφάλαια αυτά αποδομείται μέχρι γελοιοποίησης η γερμανική τυφλή υπακοή στην ιεραρχία, ο κόσμος της διανόησης, τα μέσα επικοινωνίας.
Ο Κέστνερ λοιδορήθηκε από τους ναζιστές ως ανήθικος, ενώ ο ίδιος υποστήριξε -και το κείμενο του το αποδεικνύει- πως γράφει στο όνομα της αλήθειας και της ηθικής. Φωνάζει για ένα κόσμο που έχει χάσει τη λογική του, άγεται και φέρεται από την τύχη, όπου ο έρωτας έχει καταστεί φτηνό ένστικτο, κυριαρχεί στη ζωή των ανθρώπων με τις πιο αποτρόπαιες μορφές του. Οι έντιμοι άνθρωποι έχουν χάσει την πίστη τους στη ζωή, ο ίδιος ο πρωταγωνιστής νεαρός δρ. Φιλολογίας Φάμπιαν παραδίδεται στην απαισιοδοξία, πελαγοδρομεί ανάμεσα στη συνέπεια και το τυχαίο, αμφισβητεί το νόημα της πάλης προς υπεράσπιση παραδεδεγμένων ανθρώπινων αξιών.
Ο συγγραφέας επιλέγει να γράψει ένα μυθιστόρημα χωρίς «ολόσωμους» χαρακτήρες, που εντούτοις ο αναγνώστης τους αντιλαμβάνεται ακέραιους, χωρίς ξεκάθαρη δομή, χωρίς πλοκή, ένα παζλ από εικόνες και περιστατικά που φυσικά ακολουθούν μια λογική πορεία, αλληλοσυμπληρώνονται για να εμφανίσουν τη μεγάλη εικόνα -που καλύτερα να μην τη βλέπει κανείς. Η σάτιρα και η υπερβολή απογειώνουν κατά διαστήματα το κείμενο, αλλά υπήρξαν και τα σημεία που το ψαλίδι της λογοκρισίας πετσόκοψε περισσότερο. Το τέλος –μέσα από μια μόνο μικρή φράση- είναι μια πλήρης αποκαρδίωση. Είναι ένα σοκ, ένα αίσθημα απόλυτα πνιγηρό. Αλλά είναι μεγάλη τέχνη.
Ο Κέστνερ κλήθηκε στα επόμενα χρόνια να υπερασπιστεί το έργο του, όπως διαβάζουμε στο εξαιρετικό επίμετρο του κειμένου, όπου πληροφορούμαστε την περιπέτεια της έκδοσης του. Η μάχη αυτή δεν τέλειωσε με το τέλος του πολέμου και την τραγική μοίρα στην οποία παρέσυραν το γερμανικό λαό οι ναζί. Πίστευε πως η ευθύνη ήταν συνολική, καθώς κάποιοι είχαν εγκαίρως υψώσει τη φωνή τους και είχαν δείξει την πορεία προς την άβυσσο. Το μάθημα αυτό έχει διαχρονική αξία. Η άκριτη αποδοχή των φωνών που ακούγονται ευχάριστα στα αυτιά των δυστυχισμένων είναι οι πιο επικίνδυνες. Η προσπάθεια να έχουμε και να υπερασπιζόμαστε σαν πολίτες τη γνώμη μας, ακόμα κι όταν οι πολλοί την πνίγουν αποτελεί ηθική επιταγή. Ποιόν θεωρεί ηθικό άνθρωπο ο Κέστνερ; Όπως φαίνεται από τη σύγκρουση απόψεων του απαισιόδοξου Φάμπιαν με τον φίλο του Λαμπούντε, ηθικός είναι αυτός που δίνει τη μάχη για τις αρχές του ακόμα κι όταν φαίνεται πως όλα έχουν χαθεί.
Πηγή: pancreta.gr