…είναι ο πιο ύπουλος. Διεισδύει παντού, δεν μπορείς να τον κλείσεις έξω από την πόρτα σου. Τον κουβαλάς μέσα σου συνεχώς. Δεν ξαποσταίνεις στιγμή από τη φορτική, ψυχοφθόρα παρουσία του. Είναι ο φόβος που σου «τρώει τα σωθικά». Αυτόν τον εχθρό ζωγραφίζει η Ελισάβετ Χρονοπούλου στη νέα της συλλογή διηγημάτων, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πρόσφατα βιβλία της ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής.

Στη λογοτεχνία ενυπάρχει ο μύθος, ωστόσο συχνά μένουμε έκπληκτοι μπροστά στη δύναμη της να εξιστορεί τα γεγονότα με μεγαλύτερη ευκρίνεια και δύναμη από τα επιστημονικά κείμενα. Δεν είναι και τόσο συνηθισμένο να παρατίθενται πηγές σε μια συλλογή διηγημάτων ή σε ένα μυθιστόρημα. Η Ελισάβετ Χρονοπούλου το κάνει προσπαθώντας, ίσως, να τονίσει πως το διήγημα είναι μια από τις πιθανές κειμενικές μορφές για να παρουσιάσεις μιαν αλήθεια.

Λέει η συγγραφέας: «Το κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι ο κίνδυνος ηθικής οπισθοδρόμησης μιας κοινωνίας όταν βρεθεί απροετοίμαστη σε μια αγχωτική συνθήκη όπου απειλείται η φυσική επιβίωση των μελών της. Σε συνθήκη όπου στο άγχος και τον φόβο που προκαλεί στο άτομο η απειλή του δικού του θανάτου προστίθεται και η αγωνία της συλλογικής κατάρρευσης. Μ’ ενδιέφερε το πώς στεκόμαστε ηθικά απέναντι σ’ αυτόν τον κίνδυνο, ατομικά και συλλογικά». Χωρίς η ίδια να δικάζει ή να συγχωρεί τους πρωταγωνιστές της μαύρης περιόδου της γερμανικής Κατοχής, μέσα από απλά καθημερινά στιγμιότυπα περιγράφει τις τεράστιες κοινωνικές αλλαγές που συνέβησαν στην ελληνική κοινωνία και τις οποίες ανέχτηκε το μεταπολεμικό- μετεμφυλιακό καθεστώς, καθώς οι δυνάμεις που είχαν αναδυθεί από τη συνεργασία με τον κατακτητή αποτέλεσαν βασικό πολιτικό παίκτη.

Τόσα χρόνια μετά τα οδυνηρά αυτά γεγονότα αντιλαμβάνεται κανείς πως οι συνέπειες τους –κάτι σαν απόηχος- είναι ζωντανές στην πολιτική αντιπαράθεση του σήμερα. Τη λογική, άλλωστε, του «τα περασμένα είναι ξεχασμένα, τώρα πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά», όπως εμφανίζεται στο βιβλίο από τους ευνοημένους της Ιστορίας, ακούγεται και σήμερα επίμονα στο δημόσιο λόγο. Αλλά, όπως λέει η Χρονοπούλου, «έγιναν δίκες, έγιναν συμβιβασμοί. Αλλά δικαιοσύνη δεν αποδόθηκε. Αναπόφευκτα προχωρήσαμε, αλλά όχι όρθιοι και συμφιλιωμένοι. Προχωρήσαμε ακρωτηριασμένοι, ασταθείς και με την πικρία μιας αδικίας που δεν αποκαταστάθηκε. Η μόνη άποψη που μπορώ να διατυπώσω είναι ότι έχω την εντύπωση πως μια κοινωνία δεν μπορεί να προχωρήσει ουσιαστικά αν δεν σκύψει με παρρησία και γενναιότητα στα συλλογικά της τραύματα και δεν προσπαθήσει να τα δει, να τα αναγνωρίσει και να τα επουλώσει».

Η μορφή, η γλώσσα, είναι το μεγάλο πλεονέκτημα της συλλογής της Χρονοπούλου. Καθώς επιλέγει ένα δύσκολο, αλλά και συνηθισμένο θέμα στην ελληνική λογοτεχνία, αναμετράται μαζί του με γλώσσα λιτή, χωρίς λεκτικές υπερβολές και ιδεολογικές εξάρσεις που θα καθοδηγούσαν τον αναγνώστη σε συγκεκριμένα συναισθήματα. Η συγγραφέας δεν εμφανίζεται, δεν παίρνει θέση. Απλά, υποδηλώνονται τα τεράστια διλήμματα που αντιμετώπισαν οι άνθρωποι στην εμπόλεμη, κατοχική πραγματικότητα. Τα δέκα διηγήματα της συλλογής διαφέρουν σημαντικά στη θεματική τους, αλλά το σύνολο δημιουργεί την αίσθηση μιας αξεδιάλυτης ενότητας. Ο κατοχικός και ο μεταπολεμικός χρόνος συνενώνονται στην αφήγηση, η ζωή –οι ζωές- των ανθρώπων αλλού ήταν μια συνέχεια, αλλού ήταν μια τομή. Και συχνά οι εμπειρίες τους έγιναν βάρος ασήκωτο.

Η Ελισάβετ Χρονοπούλου θα επισκεφτεί το ΑΝΑΛΟΓΙΟ την ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ στις 6.30 το απόγευμα. Η φιλόλογος Βαρβάρα Ρούσου θα μιλήσει για το έργο της και η Ομάδα Λογοτεχνίας του Πειραματικού Λυκείου θα παρουσιάσει ιστορίες της.

Μετά τη συζήτηση θα προβληθεί η ταινία της «‘Ένα τραγούδι δε φτάνει».

Βιβλιοπωλείο Αναλόγιο

Πηγή: pancreta