Ο Τόμας Μαν γράφει το κείμενο του αυτό στα 1939. Η Γερμανία έχει ήδη προχωρήσει στις πρώτες της επιθέσεις, έχει καταπιεί την Τσεχία και την Πολωνία. Ο χαλαρός «περίπατος» της στην Ευρώπη έχει τονώσει το ηθικό του γερμανικού λαού. Δείχνουν αήττητοι. Έχουν ήδη δώσει δείγματα του πώς αντιλαμβάνονται το μέλλον των κατακτημένων λαών, άσχετα με τη διάθεση αντίστασης που αυτοί έχουν επιδείξει. Και ο μεγάλος συγγραφέας, απευθυνόμενος στον γερμανικό λαό και όχι στην τρελαμένη ηγεσία του, εξηγεί γιατί θα χάσουν τον πόλεμο, αλλά προφητικά περιγράφει και τις συνέπειες της ήττας.

Ο Μαν γράφει ως άνθρωπος του πνεύματος και κάτοχος μιας συγκεκριμένης πολιτιστικής κληρονομιάς, στην οποία έχει και ο ίδιος συνεισφέρει. Δεν είναι πολιτικός αναλυτής, δεν είναι διπλωμάτης. Ωστόσο, το κείμενο του είναι μια πολιτική αποτίμηση και πρόταση. Σε πολλά μπορεί κάποιος να διαφωνήσει αλλά, σαν οξυδερκής πολίτης και παρατηρητής του κόσμου ο βραβευμένος ήδη με Νόμπελ συγγραφέας, μπορεί να εντοπίσει το μείζον, την ουσία της σύρραξης, το διακύβευμα ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ.

Αντιγράφουμε από το κείμενο του (οι υπογραμμίσεις δικές μας): «Η δημοκρατία είναι μια ρευστή και διαρκώς επαναπροσδιοριζόμενη νομική σχέση ανάμεσα στην ελευθερία και την ισότητα, στις ατομικές και τις κοινωνικές απαιτήσεις -και σήμερα, κάθε ζωντανό πνεύμα διαπιστώνει ότι, σε αυτή τη σχέση ελευθερίας και ισότητας, το κέντρο βάρους έχει μετατοπιστεί προς την πλευρά της ισότητας και της οικονομικής δικαιοσύνης, άρα από το ατομικό στο κοινωνικό. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ –μόνο υπ’ αυτή την πνευματική μορφή και σύνθεση, ως μια κοινωνικά ώριμη ελευθερία που διαφυλάσσει τις κοινωνικές αξίες ΜΕΣΩ ΟΙΚΕΙΟΘΕΛΩΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΩΝ στην ισότητα, μπορεί να υπάρξει σήμερα η δημοκρατία –ΤΟΣΟ ΣΤΟΥΣ ΚΟΛΠΟΥΣ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΛΑΟΥ ΟΣΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΛΑΩΝ».
Αξίζει σήμερα ν’ αναρωτηθούμε γιατί χύθηκε τόσο αίμα σ’ αυτόν τον πόλεμο. Θα έγραφε κάτι διαφορετικό σήμερα ο Τόμας Μαν; Ωστόσο, ο συγγραφέας προχωρεί ένα βήμα περισσότερο: «…αυτή η προσκόλληση στην άνευ ορίων κυριαρχία των εθνικών κρατών είναι μια μορφή αναρχίας που ΘΕΤΕΙ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, ένας ατομικισμός που έχει βγει εκτός ελέγχου. Πρέπει να εξαλειφθεί. Ο εγωισμός των εθνικών κρατών πρέπει να κάνει μερικές θυσίες, κοινωνικές θυσίες, που συνεπάγονται την μερική εγκατάλειψη της ιδέας της κρατικής υπόστασης και κυριαρχίας, ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (υπογράμμιση του Τ.Μ.). Καρπός και στόχος αυτού του πολέμου θα πρέπει να είναι μια ειρήνη (…) που δεν θα χρησιμεύει πλέον ΩΣ ΑΣΠΙΔΑ ΓΙΑ ΑΤΑΒΙΣΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ, αλλά θα βοηθήσει να εγκαθιδρυθεί μια στέρεα θεμελιωμένη κοινότητα λαών ελεύθερων, με αμοιβαίες ωστόσο υποχρεώσεις, που θα τους δεσμεύει ένας ηθικός νόμος κοινός για όλους».

Είναι δύσκολο να φανταστούμε μια παρόμοια φρασεολογία στις διάφορες πολιτικές επαφές και διαβουλεύσεις. Ωστόσο, αν μας ενδιαφέρει η ουσία, πρέπει να παραδεχτούμε πως η λογική αυτή είναι που απουσιάζει από την σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτική, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμα και το -μέχρι τώρα- ισχνό οικοδόμημα της. Διαβάζοντας το κείμενο θα μπορούσε εύκολα κάποιος να πει: Μα, καλά, οι Γερμανοί δεν τα αναλογίζονται σήμερα αυτά; Ας είμαστε, όμως, πιο ακριβοδίκαιοι και αυστηροί με όλους. Μα, καλά, και οι Έλληνες δεν τα αναλογίζονται σήμερα αυτά;

Βιβλιοπωλείο Αναλόγιο

Πηγή: pancreta