Στο σπίτι του -το Κουκούλι- στην Aντίμπ. Αύγουστος 1954

Ενα δίμετρο πορτρέτο του Νίκου Καζαντζάκη φτιαγμένο από 45.000 ασπρόμαυρα τουβλάκια Lego υποδέχεται τους επισκέπτες του αφιερώματος «Νίκος Καζαντζάκης, ο κοσμοπαρωρίτης» στο Μουσείο Μπενάκη, κτίριο της οδού Πειραιώς.

Στην αίθουσα του πρώτου ορόφου ακολουθούμε τον «Ανήφορό» του, μια κόκκινη κλωστή που μας οδηγεί στα σημαντικότερα γεγονότα και πρόσωπα της ζωής του: τα πρώτα του βήματα και οι λογοτεχνικές αγωνίες, οι φίλοι και συνοδοιπόροι, τα πρόσωπα γυναικών με τις οποίες συνδέθηκε, η πολιτική δράση, οι λέξεις και ιδέες του, η έξοδος προς την Ευρώπη, η πολεμική που δέχτηκε, η διεθνής αναγνώριση...

Χειρόγραφα και δακτυλόγραφα, πρώτες εκδόσεις, προσωπικά αντικείμενα όπως τα γυαλιά και η πίπα του, μεταφρασμένα αντίτυπα βιβλίων του σε 50 γλώσσες, φωτογραφίες, στιγμιότυπα από τα ταξίδια του (από το Παρίσι ώς τη Σοβιετική Ενωση και από την Ελβετία ώς την Παλαιστίνη) συνθέτουν την ευανάγνωστη, ελκυστική έκθεση (καλλιτεχνικός διευθυντής του αφιερώματος ο Δημήτρης Καλοκύρης), που φωτίζει γνωστές αλλά και άγνωστες πλευρές του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα και τον οικουμενικό χαρακτήρα του έργου του, με την παγκόσμια εμβέλεια και απήχηση.

Στις προθήκες βλέπουμε το ψηφιακό αντίτυπο της ιδιόχειρης αφιέρωσής του στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στην πρώτη σελίδα της μετάφρασης της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη. Γράφει: «Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελάδας, μ` εβγνωμοσύνη, Νίκος Καζαντζάκης, Αθήνα 1-1-35». Κι ακόμα, εκτίθενται δακτυλόγραφα στα οποία ο ίδιος επεμβαίνει και διορθώνει: «Εγραφε και ξαναέγραφε συνεχώς διατυπώνοντας το νόημα του κόσμου μέσα του», όπως επισημαίνει ο Νίκος Μαθιουδάκης, επιστημονικός επιμελητής του αφιερώματος.

Ανακαλύπτουμε πως μόλις 23 ετών έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο με τίτλο «Ξημερώνει». Το πρώτο του μυθιστόρημα «Οφις και Κρίνο» που υπέγραψε με το ψευδώνυμο «Κάρμα Νιρβαμή» και με αφιέρωση στην «Τοτώ», τη μετέπειτα πρώτη σύζυγό του Γαλάτεια Αλεξίου.

Τα σενάρια που εμπνεύστηκε το 1928 στη Σοβιετική Ενωση, όπως «Το κόκκινο μαντήλι», «Αγιος Παχώμιος και Σία», «Λένιν», η αλληλογραφία του με τον Ελληνα πρόεδρο της 20th Century Fox, Σπύρο Σκούρα, που δείχνει το έντονο ενδιαφέρον του για τον κινηματογράφο. Σε ένα φιλμάκι της δεκαετίας του '50, ευδιάθετος μαζί με την Ελένη Καζαντζάκη, στον κήπο...

Το αφιέρωμα «Νίκος Καζαντζάκης, ο κοσμοπαρωρίτης» οργανώνεται σε συνεργασία με τις εκδόσεις Καζαντζάκη, το Μουσείο Καζαντζάκη, το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και το Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς και έρχεται να επισφραγίσει το 2017, έτος αφιερωμένο στον κορυφαίο λογοτέχνη μας. Περιλαμβάνει τρεις εκθέσεις σε αντίστοιχα κτίρια του Μουσείου Μπενάκη.

*Ο «Ανήφορός» του στο Μπενάκη της οδού Πειραιώς με αναφορά στο ομότιτλο κείμενο που είχε γράψει στο Cambridge, πιθανότατα το 1945, προσεγγίζει εργοβιογραφικά την προσωπικότητα του Καζαντζάκη. Δίνει έμφαση στις εμβληματικές μορφές όπως ο Ομηρος, ο Δάντης, ο Σέξπιρ, ο Νίτσε και στα ταξίδια του, σε πρόσωπα και εμπειρίες δηλαδή που τον διαμόρφωσαν και τον ενέπνευσαν.

*Στο Μουσείο Μπενάκη-Πινακοθήκη Γκίκα ξεδιπλώνεται η «Οδύσσειά» του που αναφέρεται στο καζαντζακικό επικό ποίημα, συνέχεια του φημισμένου ομηρικού έπους. Παρουσιάζονται τα σχέδια που φιλοτέχνησε ο ζωγράφος Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας για την αγγλική μετάφραση του έργου του Καζαντζάκη, η αλληλογραφία τους και χαρακτικά έργα του Χρήστου Σανταμούρη.

*Ακόμα στο Μουσείο Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης έχει θέση η «Ανατολή» του, που αποτυπώνει την επαφή του Καζαντζάκη με τον κόσμο της Ανατολής, με τη μυστικιστική ατμόσφαιρα που τη συνοδεύει και το φιλοσοφικό πνεύμα που τη διαπνέει.

Εκτός από τα ταξίδια του στην Αίγυπτο, όπου συναντά τον Κ.Π. Καβάφη, το Σινά, την Κίνα και την Ιαπωνία (όπως αποτυπώνονται στις ταξιδιωτικές του διηγήσεις) παρουσιάζονται για πρώτη φορά τα χειρόγραφα δύο παραμυθιών του, διασκευές από τις «Ιστορίες της Χαλιμάς». Παράλληλα ανιχνεύονται τα στοιχεία που συνδέουν τον Κρητικό συγγραφέα με την ανατολίτικη κοσμοθεωρία.

«Ο κόσμος σήμερα στρέφεται στον Νίκο Καζαντζάκη για εμψύχωση, αυτογνωσία, εσωτερική ελευθερία», τονίζει η Νίκη Σταύρου, πνευματική δικαιούχος των έργων του και διευθύντρια των Εκδόσεων Καζαντζάκη. «Ανθρωποι μου έχουν πει “με έχει σώσει από αυτοκτονία ο Καζαντζάκης”, διαβάζοντας τα έργα του».

 

 Το αφιέρωμα θα διαρκέσει από 21 Δεκεμβρίου έως 25 Φεβρουαρίου και συνοδεύεται από ξεναγήσεις, θεατρικό μονόλογο της «Ασκητικής» από τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Βασίλη Βασιλάκη, περφόρμανς με βάση την «Οδύσσεια» από τον Κωνσταντίνο Ντέλλα, εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Το Αχ! και τα 24 μολυβένια στρατιωτάκια» κ.ά. Οι εκδηλώσεις τελούν υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού.

Παρή Σπίνου

πηγή

Πηγή: pancreta