Οι συγγραφείς που επιλέγουν να πουν την ιστορία τους μέσα από έναν λαβυρινθώδη αφηγηματικό δρόμο, οφείλουν να αφήνουν ευδιάκριτα σημάδια. Όχι μόνο για να βοηθήσουν τον αναγνώστη να παρακολουθήσει τη διαδρομή, αλλά και για να τονίσουν την αξία του μύθου που ανανεώνεται σε μορφή και περιεχόμενο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από πολλά πρόσωπα και φωνές που θα εναλλάσσονται στο προσκήνιο της λογοτεχνικής σκηνής. Η εναλλαγή όμως προϋποθέτει πειθαρχία, σωστή διαχείριση του υλικού και γνώση για το πού θες να φτάσεις. Μόνο έτσι το μυθοπλαστικό σύμπλεγμα θα έχει την ομοιομορφία που απαιτείται και θα διοχετευτεί στα μονοπάτια του λαβυρίνθου και την κατάλληλη στιγμή όλα θα καταλήξουν στο μονόδρομο της εξόδου. Εκεί θα κριθεί και ο δημιουργός. Αν ο αναγνώστης θυμάται την πορεία, τότε το εγχείρημα πέτυχε, αν όχι, τότε ο λαβύρινθος έγινε χάος και όλα χάθηκαν χωρίς λόγο.
Ο Αντονι Μάρα ανήκει σε αυτούς που ξέρουν να ενώνουν τα κομμάτια στο χάος του μυαλού τους και να μας παραδίδουν άψογες ιστορίες. Συγκεκριμένα, άψογες αφηγήσεις που ποτέ δεν αφήνονται σε έναν χαρακτήρα, ποτέ δεν εξελίσσονται σε απλοϊκές παρουσιάσεις σύνθετων ζητημάτων και ποτέ δεν ορίζει το τέλος τους ο μυθιστορηματικός ήρωας. Η ιστορία και ο τρόπος που “απαιτεί” να ειπωθεί υπογράφει το τέλος. Στο “Ο τσάρος της αγάπης και της τέκνο” η ιστορία πρέπει να ειπωθεί πολυφωνικά και να παρουσιαστεί πολυπρισματικά. Στην ουσία έχουμε μια εικόνα και τις ερμηνείες της. Μια πραγματική εικόνα, καθώς το βιβλίο του Μάρα βασίζεται στον πίνακα του Πιοτρ Ζαχάροφ-Τσετσένιετς, “Αδειο λιβάδι, απόγευμα” (1843). Τα πάντα εκκινούν και καταλήγουν σε αυτήν. Ο Μάρα με ένα και μοναδικό ερέθισμα φιλοτεχνεί τη δική του τοιχογραφία για την ΕΣΣΔ, που ο χρόνος και οι εξελίξεις την άλλαξαν εκ βάθρων και την ονόμασαν Ρωσική Ομοσπονδία.
Το μοτίβο είναι ίδιο με αυτό του προηγούμενου βιβλίου του, τον “Αστερισμό ζωτικών φαινομένων”. Το ταξίδι στον χρόνο, η Τσετσενία, οι αλλαγές των τοπίων -περισσότερο μένει στη μεταβολή του αστικού- και οι μετακινήσεις του πίνακα φτιάχνουν το αφηγηματικό άξονα. Ο Μάρα ενώνει τις μικρές και φαινομενικά ασύνδετες ιστορίες του για να αποκαλύψει στο τέλος όλα τα πρόσωπα που “κρύβει” στην αρχή.
Η αρχή του νήματος βρίσκεται στη δεκαετία του ’30, στο Λένινγκραντ. Ένας ζωγράφος-διορθωτής επεξεργάζεται επίμαχες φωτογραφίες για λογαριασμό του κόμματος του Στάλιν, σβήνοντας και αλλοιώνοντας πρόσωπα με το αερογράφο του. Η επέμβαση στην ιστορία προσώπων και τοπίων θα εμπνεύσει τον Μάρα όχι για να συσκοτίσει-εξαφανίσει, αλλά για να εκθέσει και να ενώσει. Το τέλος και είσοδος-έξοδος αυτής της πορείας βρίσκεται στον πίνακα του Ζαχάροφ.
Ο Μάρα είναι εκπληκτικός αφηγητής. Ο λόγος του μοιάζει με το τέλειο μοντάζ. Ξέρει πού ακριβώς θα σταματήσει για να ξεκινήσει η επόμενη ιστορία. Το τέλος κάθε κεφαλαίου σου αφήνει και το ανεξίτηλο σημάδι του το οποίο το κρατάς για να φτάσεις με ασφάλεια στο τέλος. Οι ήρωες του διαμορφώνονται μαζί με το σκηνικό, το οποίο αλλάζει και αλλάζει σημαντικά. Η μεγάλη εικόνα, η κοινωνία δηλαδή, μετασχηματίζεται από την πολιτική και την εξουσία. Δυο σταθερές που γίνονται το πινέλο του Μάρα σε αυτό το μυθιστόρημα που μόνο έλασσον έργο δεν είναι σαν τον πίνακα του Ζαχάροφ-Τσετσένιετς. Ο χαρακτηρισμός είναι κατά κάποιο τρόπο η προμετωπίδα του Μάρα.
Η μετάφραση φέρει την υπογραφή του Αχιλλέα Κυριακίδη, όπως και στο προηγούμενο βιβλίο του αμερικανού συγγραφέα. Αν μη τι άλλο απαιτητική δουλειά, μια και ο Μάρα “γεμίζει” το έργο του με πολλά ξένα σε μας στοιχεία. Γι’ αυτό και οι ουκ ολίγες σημειώσεις στο τέλος.
Info: Anthony Marra, “Ο τσάρος της αγάπης και της τέκνο”, μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, Εκδ. Ικαρος
Γράφει: Αλέξανδρος Στεργιόπουλος
Πηγή: pancreta