Στο αριστούργημα της δυτικής λογοτεχνίας «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου, ο μεγαλοφυής Κρητικός ποιητής, εκτός των πολλαπλών φιλοσοφικών μηνυμάτων και ιδεών που εισάγει στο έργο εμπνεόμενος από τις μετακινήσεις πληθυσμών στην εποχή του, δημιουργεί και το διαχρονικό υπόδειγμα του πρόσφυγα Ερωτόκριτου.
Ο ποιητής στήνει το σκηνικό στην αρχαία Αθήνα ως παγκόσμιο πολιτισμικό πρότυπο, αλλά τοποθετεί επικεφαλής βασιλιά, δηλαδή ασκεί κριτική στα μη δημοκρατικά πολιτεύματα της δικής του εποχής.
Ο Ερωτόκριτος γίνεται πρόσφυγας και εξορίζεται από την Αθήνα από τον βασιλιά που αρνείται να παντρευτεί την κόρη του Αρετούσα. Για το πικρό ξερίζωμα ο Ερωτόκριτος λέει: «Ανάθεμα το ριζικό, ανάθεμα την ώρα που ο φίλος μου ‘δωκε βουλή να πάγω σ’ άλλη χώρα».
Ο Κορνάρος οριοθετεί τον έρωτα ως καθολική αξία ζωής, ο οποίος είναι πλήρως ανατρεπτικός, αλλά αυτή την ανατροπή πρέπει να τη ζούμε μέσα από το συμπύκνωμα υψηλών αξιών μαζί με το πάθος των συναισθημάτων. Αυτός ο συνδετικός άξονας είναι επαναστατικός και αλλάζει τη μοίρα του ανθρώπου και φυσικά του πρόσφυγα.
Η προσφυγιά του τελευταίου αποτελεί πολιτική απόφαση του βασιλιά, δηλαδή η αυταρχική εξουσία περιφρονεί την καθολική αξία του έρωτα και ταυτόχρονα τον πολιτικό και κοινωνικό ανθρωπισμό που αυτός συμπυκνώνει μέσα από τις οικουμενικές αξίες της ελευθερίας, δικαιοσύνης, ισότητας, αλληλεγγύης, φιλίας του Ερωτόκριτου.
«Λέγει της ο Ρωτόκριτος: Ηκουσες τα μαντάτα, που ο κύρης σου μ’ εξόρισε στης ξενιτιάς τη στράτα; Τέσσερεις μέρες μοναχάς μου δωκε ν’ ανιμένω κι απόκει να ξενιτευτώ, πολλά μακρά να πηαίνω και πώς να σ’ αποχωριστώ και πώς να σου μακρύνω και πώς να ζήσω δίχως σου στον ξορισμό εκείνο;»
Μία από τις συγκλονιστικές πτυχές μεγαλείου του «Ερωτόκριτου» είναι πως δένει την εσωτερική με την εξωτερική εξορία, τον έρωτα με τη φιλοσοφική και πολιτική σκέψη, που είναι ο διπλός αποχωρισμός από τόπο, χρόνο και αγαπημένο πρόσωπο.
Πώς επανέρχεται όμως ο πρόσφυγας Ερωτόκριτος; Διατηρώντας τις οικουμενικές αξίες ζωής επιστρέφει ως νικητής και απελευθερωτής της χώρας του. Εκπροσωπεί την καθολική Κοινωνία των Πολιτών με την αριστοτελική έννοια ενώ μία πλευρά της σύγκρουσης είναι η αξιακή διαφορά Βορρά-Νότου! «Ενας φυσά απ’ ανατολή κι άλλος από δύση, πάσκει ο Βορράς και μάχεται το Νότο να νικήση».
Συντάκτης: Παναγιώτης Γεωργουδής
Πηγή: pancreta