Μαλαματένια λόγια στο μαντήλι
τα βρήκα στο σεργιάνι μου προχθές
τ’ αλφαβητάρι πάνω στο τριφύλλι
σου μάθαινε το αύριο και το χθες
μα εγώ περνούσα τη στερνή την πύλη
με του καιρού δεμένος τις κλωστές

Τ’ αηδόνια σε χτικιάσανε στην Τροία
που στράγγιξες χαμένα μια γενιά
καλύτερα να σ’ έλεγαν Μαρία
και να `σουν ράφτρα μες στην Κοκκινιά
κι όχι να ζεις μ’ αυτή την κομπανία
και να μην ξέρεις τ’ άστρο του φονιά

Γυρίσανε πολλοί σημαδεμένοι
απ’ του καιρού την άγρια πληρωμή
στο μεσοστράτι τέσσερις ανέμοι
τους πήραν για σεργιάνι μια στιγμή
και βρήκανε τη φλόγα που δεν τρέμει
και το μαράζι δίχως αφορμή

Και σαν τους άλλους χάθηκαν κι εκείνοι
τους βρήκαν να γαβγίζουν στα μισά
κι απ’ το παλιό μαρτύριο να `χει μείνει
ένα σκυλί τη νύχτα που διψά
γυναίκες στη γωνιά μ’ ασετυλίνη
παραμιλούν στην ακροθαλασσιά

Και στ’ ανοιχτά του κόσμου τα καμιόνια
θα ξεφορτώνουν στην Καισαριανή
πώς έγινε με τούτο τον αιώνα
και γύρισε καπάκι η ζωή
πώς το `φεραν η μοίρα και τα χρόνια
να μην ακούσεις έναν ποιητή

Του κόσμου ποιος το λύνει το κουβάρι
ποιος είναι καπετάνιος στα βουνά
ποιος δίνει την αγάπη και τη χάρη
και στις μυρτιές του Άδη σεργιανά
μαλαματένια λόγια στο χορτάρι
ποιος βρίσκει για την άλλη τη γενιά

Με δέσαν στα στενά και στους κανόνες
και ξημερώνοντας Παρασκευή
τοξότες φάλαγγες και λεγεώνες
με πήραν και με βάλαν σε κλουβί
και στα υπόγεια ζάρια τους αιώνες
παιχνίδι παίζουν οι αργυραμοιβοί

Ζητούσα τα μεγάλα τα κυνήγια
κι όπως δεν ήμουν μάγκας και νταής
περνούσα τα δικά σου δικαστήρια
αφού στον Άδη μέσα θα με βρεις
να με δικάσεις πάλι με μαρτύρια
και σαν κακούργο να με τιμωρείς

Μάνος Ελευθερίου

Το τραγούδι αναφέρεται στην ιστορία του εργατικού κινήματος και μοιάζει η χρονική του αφετηρία να είναι η κατοχή και τέλος της ιδιότυπης αυτής αναδρομής, η Επταετία. Οι στίχοι αυτοί γράφτηκαν από τον Μάνο Ελευθερίου μέσα στην χούντα και γι’ αυτό το λόγο έχουν λογοκριθεί.

Στο πρωτότυπο λέει «κι όχι να ζεις μ’ αυτή τη συμμορία» ενώ στο δισκογραφημένο η λέξη που χρησιμοποιείται είναι «κομπανία». Επίσης έχει αλλάξει και ο στίχος “και ξημερώματα Παρασκευή¨ σε ¨ξημερώνοντας μέρα κακή”. Μέρα Παρασκευή έγινε η 21η Απριλίου αλλά και η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη.

Υπάρχει η άποψη πως οι στίχοι έχουν αναφορές σχετικές με τον Γιώργο Σεφέρη:

• Η πρώτη στροφή αφορά την ανάγνωση του έργου τού Σεφέρη από τον Μάνο Ελευθερίου: –Μαλαματένια λόγια στο μαντήλι, τα βρήκα στο σεργιάνι μου προχθές, τ’ αλφαβητάρι πάνω στο τριφύλλι μου μάθαινε το αύριο και το χθες.
• Η δεύτερη στροφή είναι αναφορά στο ποίημα “Ελένη” του Σεφέρη: –Τα αηδόνια σε χτικιάσανε στην Τροία ~ “Τα αηδόνια δεν σε αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες”. Επίσης παρακάτω -Γυναίκες στην γωνιά με ασετυλίνη, παραμιλούν στην ακροθαλασσιά. ~”σαν και μια τέτοια νύχτα στ᾿ ακροθαλάσσι του Πρωτέα σ᾿ άκουσαν σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το θρήνο, κι ανάμεσό τους – ποιός θα το᾿ λέγε; – η Ελένη!”

• Η τελευταία στροφή είναι αναφορά στο ποίημα “Επί Ασπαλάθων” “Ετσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος”

– πώς το ‘φεραν η μοίρα και τα χρόνια να μην ακούσεις έναν ποιητή Ο Ποιητής αυτός είναι προφανώς ο Σεφέρης.

-Του κόσμου ποιος το λύνει το κουβάρι ποιος είναι καπετάνιος στα βουνά ποιος δίνει την αγάπη και τη χάρη και στις μυρτιές του Άδη σεργιανά μαλαματένια λόγια στο χορτάρι ποιος βρίσκει για την άλλη τη γενιά.

Ο Σεφέρης πέθανε το 71, λίγα χρόνια πριν το τραγούδι. Και ο Ελευθερίου αναρωτιέται ποιος θα βρεθεί να τον αντικαταστήσει. Φυσικά και όλα αυτά συνδέονται με την Χούντα. Μην ξεχνάμε η κηδεία του Σεφέρη ήταν αφορμή για μια από τις λιγοστές πορείες στην Ελλάδα της επταετίας.

Υπάρχει όμως και η άποψη ότι περισσότερο μάλλον τα “χώνει” στο Σεφέρη παρά τον εξυμνεί.

“…καλύτερα να σ’ έλεγαν Μαρία και να ‘σουν ράφτρα μες στην Κοκκινιά κι όχι να ζεις μ’ αυτή την κομπανία και να μην ξέρεις τ’ άστρο του φονιά”.

Να μας πεις για το τώρα δηλαδή, για τη σημερινή (την τότε) κατάσταση, για τους καημούς του απλού κόσμου κι όχι να μένεις βολεμένος στο αστικό σου περιβάλλον… Την δε κατάσταση την “περιγράφει” στις τρεις επόμενες στροφές και πιο κάτω…

“Του κόσμου ποιος το λύνει το κουβάρι ποιος είναι καπετάνιος στα βουνά…” Ποιός θα πει την αλήθεια; Ποιός θ’ αντισταθεί; “…μαλαματένια λόγια στο χορτάρι ποιος βρίσκει για την άλλη τη γενιά” Καλές οι Τροίες, οι Ελένες και η παρελθοντολογίες, αλλά μ’ αυτά/μ’ αυτούς που έρχονται τι θα γίνει; Ποιος θα τους μιλήσει;

Υπάρχει επίσης και η άποψη ότι ίσως ο Ελευθερίου να είχε κάποια στιγμή στείλει στο Σεφέρη κάποιο δείγμα της δουλειάς του και να μην είχε πάρει και πολύ κολακευτικά σχόλια! Άλλωστε ο Σεφέρης δεν ήταν και πολύ γενναιόδωρος με τους “συναδέλφους” του. Λέγεται ότι υποτιμούσε τον Καρυωτάκη…

“Ζητούσα τα μεγάλα τα κυνήγια κι όπως δεν ήμουν μάγκας και νταής περνούσα τα δικά σου δικαστήρια αφού στον Άδη μέσα θα με βρεις να με δικάσεις πάλι με μαρτύρια και σαν κακούργο να με τιμωρείς”

Αυτή η στροφή έχει μια ιδιαίτερη ιστορία. Όταν ο Μάνος Ελευθερίου είχε ολοκληρώσει το μισό ποίημα το έδειξε στον πολύ καλό του φίλο Γιώργο Ζαμπέτα, ο οποίος όταν το διάβασε αναφώνησε:

“ρε μαγκάκο, αυτό δεν είναι για τραγούδι.. είναι για δικαστήρια!”

* Η μελωδία του τραγουδιού γράφτηκε από το Μαρκόπουλο στα 13 του, όταν προσπαθούσε να βάλει άλλη μουσική σε κάλαντα και έπειτα από πολλά χρόνια την χρησιμοποίησε γι’ αυτό το υπέροχο τραγούδι. 

Πηγή: epirusportal

Επιμέλεια : Κριστιάν Νίρκα

Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου
Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Πηγή: itravelpoetry.com