Στις 30 Ιανουαρίου 1923 υπογράφεται στη Λοζάνη η σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Από την εφαρμογή της σύμβασης εξαιρούνται οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και οι μουσουλμάνοι της ελληνικής Θράκης.
Αυτή ήταν και η μοναδική συμφωνημένη αμοιβαία εκτόπιση στην παγκόσμια ιστορία που υπαγορευόταν από διακρατική σύμβαση. Αφορούσε περίπου 2εκ ανθρώπους (1,5 εκ Έλληνες της Ανατολίας και 500χιλ Μουσουλμάνους στην Ελλάδα), το μεγαλύτερο μέρος των οποίων έγιναν πρόσφυγες χάνοντας «de jure» την υπηκοότητα της χώρας που άφηναν πίσω.
Η Ελληνοτουρκική ανταλλαγή ήταν αποτέλεσμα του Τουρκικού Πολέμου Ανεξαρτησίας, καθώς μετά την είσοδο του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στην Σμύρνη και την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την 1 Νοεμβρίου του 1922, υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923 επίσημη συνθήκη ειρήνης με την Ελλάδα μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις στη Λοζάνη.
Δύο μήνες μετά τη συνθήκη οι Σύμμαχοι παρέδωσαν την Κωνσταντινούπολη στους Εθνικιστές, σηματοδοτώντας την οριστική αναχώρηση των κατοχικών συμμαχικών δυνάμεων από την Ανατολία. Στις 29 Οκτωβρίου 1923 η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση ανακοίνωσε την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, ένα κράτος το οποίο θα περιελάβανε το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που είχε διεκδικήσει ο Κεμάλ Ατατούρκ στο Εθνικό Σύμφωνο του 1920. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, η ανταλλαγή των πληθυσμών αν και μπερδεμένη και επικίνδυνη κατάσταση για πολλούς, πραγματοποιήθηκε σχετικά γρήγορα από επιβλέποντες που τύγχαναν σεβασμού, με τον σκοπό της εθνικό-κρατικής ομοιογένεια να επιτυγχάνεται και από τις δύο πλευρές.
Το τραγούδι του πρόσφυγα Σταύρου Παντελιάδη “Σμύρνη με τα περίχωρα” μιλάει για τον πόνο που κρύβει μέσα του μετά τον χαμό της αγαπημένης του στα γεγονότα της Σμύρνης, καθώς και τις ομορφιές της πόλης που μεγάλωσε αλλά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει.
Πηγή: nostimonimar.gr