Μια συνέντευξη με τον Κρητικό καλλιτέχνη για τον Θεό, το ουίσκι και τον Nick Cave.
Δεν ξέρω που μπορεί να οφείλεται η έκσταση που νιώθει κανείς ακούγοντας τη λύρα του Ψαραντώνη. Ο μικρότερος αδερφός του Νίκου Ξυλούρη, Αντώνης -γνωστός απλά ως Ψαραντώνης- γεννήθηκε το 1942 στα Ανώγεια και είναι ένας μοναδικός μουσικός. Αυτοδίδακτος, έχει ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο με τη λύρα του, διαδίδοντας την ιστορία, τη μουσική και την αγάπη του για την Κρήτη.
Λίγο πριν από τη μεγάλη του συναυλία στο Κλειστό Γυμναστήριο Φαλήρου (Τάε Κβον Ντο), την Τετάρτη στις 20:30, βρήκε λίγο χρόνο, για να μοιραστεί μερικές από τις σκέψεις του, μια μαντινάδα, αλλά και το ποτό που πίνει, προτού βγει στη σκηνή, για να μας μαγέψει.
VICE: Σας προλογίζουν ως «Η κραυγή των Θεών», στα διεθνή φεστιβάλ που πηγαίνετε. Αλήθεια, πιστεύετε στον Θεό; Απ' ό,τι έχω διαβάσει, καταλαβαίνω ότι δεν πολυπιστεύετε.
Αντώνης Ξυλούρης (Ψαραντώνης): Πιστεύω στη φύση, στον παλμό και στους θεούς, αν υπάρχουν. Τον Χριστό, τον κάθε θεό, τον αληθινό.
Τι σας εμπνέει, για να γράψετε μουσική;
Με εμπνέει η φύση, τα βουνά, η θάλασσα. Αναλόγως.
Δεν έχω άγχος. Θα πιω ένα-δυο ουισκάκια και δεν καταλαβαίνω τίποτα. Με φέρνει σε μια ευθυμία αυτό το ποτό. Αλλά, όχι το πολύ.
Οι άνθρωποι, σας εμπνέουν;
Οι άνθρωποι, ναι. Ο καλός άνθρωπος, που μιλεί ωραία.
Η αγάπη;
Στα δικά μας χρόνια, υπήρχε αληθινή αγάπη. Τώρα, δύσκολα.
Προτού βγείτε στη σκηνή, έχετε άγχος;
Όχι. Θα πιω ένα-δυο ουισκάκια και δεν καταλαβαίνω τίποτα. Με φέρνει σε μια ευθυμία αυτό το ποτό. Αλλά, όχι το πολύ.
Τσιγάρο;
Τσιγάρο έκανα από μικρός-μικρός, αλλά τώρα είναι τέσσερις μήνες που το έκοψα. Είναι ωραίος σύντροφος το τσιγάρο, πιστός.
Ναι, αλλά εσείς το εγκαταλείψατε.
Ναι, αλλά δεν το ξεχνώ. Οι γιατροί λένε πάντα «κόψε το τσιγάρο» και εγώ το έκοψα. Μου το έλεγαν προληπτικά, για τη φωνή μου, αλλά εμένα, όταν κρυώσω και βραχνιάσω, μου αρέσει πιο καλά. Λέει, βράχνιασες και δεν μπορείς να τραγουδήσεις. Εμένα μου αρέσει όταν βραχνιάσω, να τραγουδήσω.
Έχετε κουραστεί να παίζετε; Έχετε σκεφτεί να σταματήσετε;
Μου αρέσει. Δεν σταματώ. Αντίθετα, βγάζω πολλά καινούρια τραγούδια.
Στην Αμερική, με έλεγαν Jimi Hendrix της ελληνικής λύρας. «Μα, Αντώνη με λένε», είπα. Είχαν πλάκα αυτοί οι Αμερικάνοι.
Η ζωή σας είναι μέσα στη μουσική. Εκτός από τη μουσική, ενδιαφέρεστε για την πολιτική;
Βέβαια, παρακολουθώ. Τα βλέπω όπως όλοι. Όπου κι αν πας, βέβαια, τα ίδια λένε. Οι πολιτικοί δεν δίνουν σημασία σε όποιον υπηρετεί την πατρίδα με την τέχνη του. Βοηθάνε όποιους θέλουν.
Έχετε πικρία;
Άκου, στα καλά φεστιβάλ που γίνονται και παίρνουν έναν καλό μουσικό από κάθε χώρα, από την Ελλάδα παίρνουν εμένα. Έτσι μαθαίνουν και την ιστορία μας, επειδή εδώ δεν μας τη λένε. Στην Αμερική όταν πήγα, με έγραφαν πρώτο-πρώτο στην αφίσα, ανάμεσα σε 16 μουσικούς. Έλεγαν, ο Jimi Hendrix της ελληνικής λύρας. «Μα, Αντώνη με λένε», είπα. Είχαν πλάκα αυτοί οι Αμερικάνοι.
Με αφορμή όλα αυτά που γίνονται με την ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας, σκεφτόμουν κάποιους που μιλούν για την ανεξαρτητοποίηση της Κρήτης. Εσείς, τι λέτε γι' αυτό;
Ήταν κάποτε χώρια από την Ελλάδα, αλλά εμείς παιδί μου είμαστε Έλληνες. Εγώ δεν θέλω να γίνει αυτό. Θέλω να είμαστε μαζί όλοι. Σαν την Κύπρο, την καημένη, να γίνουμε;
Συμφωνείτε ότι υπάρχει μεγάλη στροφή των νέων στην παράδοση;
Από παιδί, δεν θυμάμαι ποτέ τόσα πολλά παιδιά, εκατοντάδες παιδιά, να παίζουν τη λύρα στην Κρήτη, ακόμη και μικρά. Εκατοντάδες. Από αυτά τα παιδιά, κάποιο μεγάλο ταλέντο θα βρεθεί να κάνει πράγματα για την παράδοση.
Ποιον από τους νέους καλλιτέχνες ξεχωρίζετε;
Το κάθε παιδί έχει τον χαρακτήρα του. Αν έχει καλό χαρακτήρα, έχει ουσία και αυτοσχεδιάζει, αυτό θα μιλεί μόνο του - και πρέπει να πούμε ότι ο καλλιτέχνης, είναι καλλιτέχνης. Η τέχνη δεν γράφεται στο χαρτί, να τη διαβάσει ο άλλος να τη μάθει.
Ο Nick Cave θέλει να κάνουμε και δίσκο. Αλλά πώς να πάω να τον κάνουμε; Λείπω εγώ σε φεστιβάλ, λείπει κι αυτός.
Θα μου πείτε μια θύμηση από τον αδελφό σας, τον Νίκο Ξυλούρη;
Αυτός δόξασε όλη την Ελλάδα, παιδί μου. Πήγαινε στο Δημοτικό και ήθελε λύρα. Ήταν στην Δ' Δημοτικού και εγώ πέντε ετών. Ο πατέρας μου σκεφτόταν τι να κάνει. Πάει και βρίσκει τον δάσκαλο και του λέει, «Δάσκαλε, το κοπέλι θέλει λύρα, πες μου τι να κάνω». Ο δάσκαλος τον είχε ακούσει να τραγουδά στο σχολειό και του άρεσε και του λέει, «Γιώργη, πάρε του κοπελιού τη λύρα και θα με θυμηθείς». Πήγε και του πήρε τη λύρα ο πατέρας. Εγώ τότε του την πείραζα και μου έλεγε να την αφήσω, να μην κάνω ζημιά. Όταν έμαθα έναν σκοπό, ήρθε απάνω στο σπίτι που έπαιζα τη λύρα, άκουσε ότι κάτι παίζω και δεν άνοιγε την πόρτα. Όταν την άνοιξε, μετά από μισή ώρα, πήγα να αφήσω τη λύρα στο κρεβάτι και μου είπε, «Παίζε, παίζε ρε μαϊμού. Τι ωραίο ήχο έβγαζες! Παιξ' το». Κι εγώ άρχισα να παίζω - μου είπε μόνο να προσέχω τη λύρα. Μετά, ακούγαμε μαζί διάφορους λυράρηδες στα Ανώγεια και έτσι μαθαίναμε. Τους ακούγαμε και παίζαμε.
Η πρώτη λύρα που πιάσατε ήταν του Νίκου;
Ναι. Ήμουν πέντε, δεν πήγαινα καν σχολειό.
Την έχετε ακόμη;
Ναι.
Παίζετε καθόλου στις συναυλίες με αυτήν;
Καμιά φορά, ναι. Αλλά παίζουμε τις πιο καλοφτιαγμένες πια. Αυτή η λύρα είναι στο σπίτι του Νίκου. Την έχουν κρεμάσει στον τοίχο. Αλλά, όταν πάμε εκεί, την πιάνουμε και τη χαϊδεύουμε.
Έχετε συνεργαστεί και με τον Nick Cave. Θυμάστε ποιο είναι το πιο ωραίο πράγμα που σας έχει πει;
Είναι πάνω από 15 χρόνια που σμίξαμε στο πρώτο φεστιβάλ. Έπαιζε ο Nick Cave και καθόμασταν με την κόρη μου και δύο κοριτσάκια χωριανά, που σπούδαζαν εκεί. Και μου λένε τα κορίτσια, «Θείε, για 'σένα λέει». «Και τι λέει;», ρωτάω. «Αύριο, μη χάσετε τον μέγα, τον βασιλιά της μουσικής. Αυτόν ακούω στο σπίτι μου από μικρός, αλλά και όταν ταξιδεύω». Αυτό είπε για μένα. Από τότε γνωριστήκαμε και με κάλεσε στην Αυστραλία, σε ένα φεστιβάλ. Έπαιξα εγώ και βγαίνει στη σκηνή να παίξει και λέει, «Ακούσατε τον Έλληνα, τον Γκρέκο. Θα προσπαθήσουμε, αν μπορέσουμε, να κρατήσουμε το ίδιο πνεύμα». Ο Nick Cave θέλει να κάνουμε και δίσκο. Αλλά πώς να πάω να τον κάνουμε; Λείπω εγώ σε φεστιβάλ, λείπει κι αυτός. Ξέρεις, πάντως, οι μεγάλοι άνθρωποι, αγαπούν τον μεγάλο άνθρωπο. Όπως βλέπονται τα μεγάλα βουνά, έτσι βλέπονται και οι άνθρωποι. Έτσι είναι η φύση. Αφού είναι μεγάλος αυτός, βλέπει και το άλλο μεγάλο βουνό.
Στα χρόνια σας, τι διδάγματα έχετε πάρει από τη ζωή;
Την παράδοση. Όχι μόνο στην Κρήτη, σε όλη την Ελλάδα. Τα παραδοσιακά τραγούδια, τον «Αμάραντο» - δεν είναι κρητικό, αλλά είναι στα χρόνια τα παλιά, των ριζίτικων τραγουδιών, που έχει τέτοια πολλά η Ελλάδα.
Τι συμβουλές θα δίνατε στα νέα παιδιά;
Στα νέα παιδιά λέω να ακούτε και ό,τι σας αρέσει να το παίζετε. Όποιο παιδί είναι ταλέντο, τα παίρνει μόνο του. Αλλά χρειάζεται κουβέντα και να του δείξεις κάτι. Να παίξεις με τον χαρακτήρα. Να βάλεις μέσα του εικόνες.
Θα μου πείτε και την αγαπημένη σας μαντινάδα;
Έχω πολλές.
Στου Ψηλορείτη την κορφή
το χιόνι δεν τελειώνει,
ώστε να λιώσει το παλιό
καινούριο το πλακώνει.
Ο Δίας ήντονε βοσκός
στ' Ανωγειανό αόρι,
ήντονε και το σπίτι του
μέσα στο Περαχώρι.
Είναι αυτές οι μαντινάδες του Βασίλη Ξυλούρη. Ήταν κι αυτός Ξυλούρης και μου άρεσε, τρελάθηκα με αυτόν τον τύπο. Ωραίος.
Ο Ψαραντώνης θα εμφανιστεί την Τετάρτη 11 Οκτωβρίου στο Κλειστό Γυμναστήριο Φαλήρου (Tae Kwon Do).
H συνεργασία του Ψαραντώνη με τον Nick Cave
Πηγή: pancreta